Κυριακή 22 Ιανουαρίου 2012

Το πρόβλημα και η λύση...


Οι ωκεανοί μας προσφέρουν πολλά αγαθά φιλοξενώντας το 80% της ζωής πάνω στη γη, μονάχα όμως το 1% της επιφάνειάς τους βρίσκεται υπό κάποιο καθεστώς προστασίας, ενώ πολλά άλλα θαλάσσια είδη έχουν χαθεί για πάντα ή βρίσκονται στο χείλος της εξαφάνισης. Αιτία, για άλλη μια φορά η ανθρώπινη απειλή: υπεραλίευση, ρύπανση, φαλαινοθηρία....




Υπεραλίευση

Η αλιεία είναι μια από τις αρχαιότερες ανθρώπινες δραστηριότητες. Τη σημερινή εντατική μορφή της την απέκτησε μόλις τον περασμένο αιώνα. Η σύγχρονη εντατική αλιεία έχει οδηγήσει στην εξαφάνιση πολλών αποθεμάτων ψαριών σε πολλές θάλασσες του πλανήτη, εάν αναλογιστεί κανείς ότι η παγκόσμια αλιευτική παραγωγή έχει τετραπλασιαστεί τα 40 τελευταία χρόνια. Αυτό όμως δεν σημαίνει πως αυξήθηκαν τα αποθέματα των ψαριών. Απλά, μεγάλωσε η αποτελεσματικότητα των αλιευτικών εργαλείων και φυσικά, το μέγεθος των στόλων.

Καταστροφικές και μη επιλεκτικές μέθοδοι αλιείας

Οι κατηγορίες εναντίον της σύγχρονης αλιείας δεν αφορούν μόνο στην ποσότητα των αλιευμάτων ή την υπεραλίευση. Έχουν να κάνουν και με την καταστροφή θαλάσσιων οικοσυστημάτων και την άσκοπη σπατάλη της θαλάσσιας ζωής.
Υπάρχουν αλιευτικά εργαλεία όπως οι μηχανότρατες, που σέρνονται στον πυθμένα της θάλασσας, ξεριζώνοντας και καταστρέφοντας σημαντικά θαλάσσια οικοσυστήματα που θέλουν εκατοντάδες χρόνια για να σχηματιστούν (όπως κοράλλια και υποθαλάσσια βλάστηση).
Η χρήση τους έχει σαν αποτέλεσμα να καταλήγουν στα δίχτυα μεγάλες ποσότητες μη εμπορεύσιμων ειδών που ξαναρίχνονται νεκρά στη θάλασσα (είναι τα λεγόμενα παρεμπίπτοντα αλιεύματα). Πολλά από αυτά τα είδη κινδυνεύουν με εξαφάνιση, όπως δελφίνια, θαλάσσιες χελώνες, καρχαρίες, θαλασσοπούλια. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν  οι μηχανότρατες και τα παρασυρόμενα αφρόδιχτα (τα λεγόμενα τείχη του θανάτου). Τα αφρόδιχτα μάλιστα, ενώ έχουν απαγορευτεί, συνεχίζουν να χρησιμοποιούνται παράνομα στα νερά της Μεσογείου.

Υδατοκαλλιέργειες

Ασκούν ακόμη μεγαλύτερη πίεση στα ιχθυαποθέματα, επειδή απαιτούν μεγάλες ποσότητες άγριων ψαριών για ιχθυοτροφή. Επιβαρύνουν τη θάλασσα με οργανικά απόβλητα και τοξικές ουσίες, και συχνά είναι καταστροφικές για παράκτια οικοσυστήματα και κοινότητες. Επίσης συχνά νεαρά άτομα (γόνοι) αλιεύονται ζωντανά και μεταφέρονται για πάχυνση σε κλουβιά, όπως συμβαίνει στην περίπτωση του ερυθρού τόνου. 

Παράνομη και ανεξέλεγκτη αλιεία

Η παράνομη και ανεξέλεγκτη αλιεία (illegal, unregulated and unreported fisheries - IUU) αποτελεί σοβαρότατο πρόβλημα, το οποίο οφείλεται τόσο στην απουσία αποτελεσματικών συστημάτων διαχείρισης και ελέγχου, όσο και στην αυξανόμενη πίεση της αγοράς πάνω στα ήδη μειωμένα αποθέματα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η ανεξέλεγκτη αλιεία του ερυθρού τόνου, αλλά και η εκτεταμένη χρήση παρασυρόμενων αφρόδιχτων, η οποία συνεχίζεται παρά την απαγόρευσή τους στη Μεσόγειο.

Ρύπανση

Εκτός από την καταστροφική αλιεία, η θαλάσσια ζωή απειλείται και από τη ρύπανση. Σε πολλές περιπτώσεις η θάλασσα αντιμετωπίζεται σαν χωματερή στην οποία καταλήγουν εκατομμύρια τόνοι αστικών λυμάτων, βιομηχανικών αποβλήτων (μεταξύ των οποίων πυρηνικά απόβλητα και τοξικές ουσίες), φυτοφαρμάκων κ.α. Πολλές τοξικές ουσίες ανιχνεύονται πλέον στους πιγκουίνους και τις πολικές αρκούδες, παρότι ζουν πολύ μακριά από βιομηχανικές εγκαταστάσεις. Η ρύπανση δε γνωρίζει σύνορα.

Η λύση



Κορυφαίοι επιστήμονες, ειδικοί στην προστασία της θαλάσσιας ζωής, έχουν καταλήξει στην σπουδαιότητα της προστασίας περιοχών μεγάλης έκτασης, με τα σημαντικότερα οφέλη συνήθως να εμφανίζονται όταν τα καταφύγια φτάνουν στο 20-50% της έκτασης της θάλασσας. Πρόσφατες μελέτες έχουν δείξει πως χρειάζεται να τεθεί υπό πλήρη προστασία περισσότερο από το 35% μιας θαλάσσιας περιοχής, αν θέλουμε να αποφύγουμε την υπεραλίευση ειδών όπως είναι τα ψάρια των υφάλων.

Για να επιτευχθεί το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα, οι επιστήμονες έχουν αναγνωρίσει ως περιοχές προτεραιότητας που πρέπει να τεθούν υπό το καθεστώς προστασίας, αυτές που περιλαμβάνουν πολύτιμους οικοτόπους, αυτές που συντηρούν είδη υπό εξαφάνιση ή υπό έντονη εκμετάλλευση και τις περιοχές αναπαραγωγής και ανάπτυξης των θαλάσσιων οργανισμών.
Τα θαλάσσια καταφύγια είναι περιοχές όπου αποκλείεται κάθε χρήση που αφαιρεί κάτι από τη θάλασσα, όπως είναι η αλιεία και η εξόρυξη, καθώς και κάθε δραστηριότητα η οποία απορρίπτει οτιδήποτε σε αυτή. Σε κάποιες περιοχές εντός των θαλάσσιων καταφυγίων μπορεί να επιτρέπεται η χαμηλής έντασης, μη-καταστροφική αλιευτική δραστηριότητα, με την προϋπόθεση ότι αυτή θα είναι βιώσιμη, εντός των οικολογικών ορίων, και θα είναι προϊόν απόφασης στην οποία θα έχουν πλήρη συμμετοχή οι εμπλεκόμενες τοπικές κοινωνίες.
Οι πληθυσμοί των ψαριών αυξάνονται μέσω της αναπαραγωγής βγαίνοντας έξω από τα όρια της προστατευόμενης περιοχής και προσφέροντας έτσι στους ψαράδες άφθονες ποσότητες για να αλιεύσουν, δίχως τον κίνδυνο να καταστρέψουν τις ίδιες τις περιοχές αναπαραγωγής. Αυτή η διαδικασία έχει σαν αποτέλεσμα τη βιώσιμη αλιεία και την ανάπτυξη για τις τοπικές κοινωνίες.
περισσότερα... http://www.greenpeace.org/greece/thalassa/